O turystyce dostępnej
Czym jest turystyka dostępna
Turystyka jest zjawiskiem, które stale się rozwija i rośnie, a jednocześnie zależy od wielu czynników politycznych, społecznych, ekonomicznych czy kulturowych. Z tego powodu będą powstawały nowe definicje turystyki dostępnej, ale to co wiemy obecnie, o tym rodzaju turystyki zostawiam poniżej.
Wszystkie przedsiębiorstwa i instytucje turystyczne powinny dążyć do powszechnej dostępności i tworzenia turystyki bez barier. Oznacza to zapewnienie, że destynacje turystyczne , produkty i usługi są dostępne dla wszystkich ludzi, niezależnie od ich ograniczeń fizycznych, niepełnosprawności lub wieku. Dostępna turystyka ma na celu umożliwienie wszystkim równego korzystania z destynacji turystycznych.
Definicja turystyki dostępnej
Zgodnie z definicją UNWTO „turystyka dostępna” oznacza dostęp do informacji, dostęp do transportu lokalnego, dostęp do zakwaterowania oraz możliwość odwiedzania i uczestniczenia w wydarzeniach kulturalnych lub sportowych. Oznacza to nie tylko dostęp dla osób niepełnosprawnych, ale także dla osób z tymczasową niepełnosprawnością, rodzin z małymi dziećmi oraz starzejącej się populacji. Dostępność środków, aby sprostać ich wymaganiom dzięki uniwersalnemu projektowaniu i odpowiedniemu podejściu (UNWTO, 2016).
Uczestnikami turystyki dostępnej są osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Należy zaznaczyć że chodzi o każdy rodzaj niepełnosprawności, w tym niepełnosprawność psychiczną czy intelektualną. Uczestnikami turystyki dostępnej będą także seniorzy oraz inne grupy osób, ze względu na ich czasowy bądź trwały problem z dostępem do usług, np. osoby z tymczasową niepełnosprawnością, kobiety w ciąży itd. Również osoby używające kul, niosące bagaże, ciężkie przedmioty czy pchające wózki.
W świetle tej interpretacji turystykę dostępną odróżniają od innych rodzajów turystyki dwie istotne cechy. W pierwszym przypadku podróż turystyczną można zakwalifikować do turystyki dostępnej wtedy, gdy korzysta z niej osoba z niepełnosprawnością lub osoba starsza. Dalej, w drugim przypadku element dostępnościowy powinien być decydujący od strony organizatora. A związaną z nimi aktywność powinno się realizować w sposób respektujący potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Turystyka dostępna cechuje się również wysokim stopniem trudności jej uprawiania. Bardzo często zmusza ona do wysiłku fizycznego i umysłowego, ponieważ każdą podróż należy starannie przygotować. Takie podróże są też zwykle droższe (nocleg dostosowany zwykle jest droższy, lotniska dostępne zwykle to te bliżej centrum, których nie obsługują tanie linie lotnicze itd.).
Istnieją różne rodzaje dostępności:
- dostępność fizyczna – poprawa przestrzeni i infrastruktury w celu stworzenia środowiska, w którym osoby z niepełnosprawnościami mogą się swobodnie przemieszczać
- dostępność komunikacyjna – wsparcie osób mających trudności z komunikacją w przekazywaniu swoich wiadomości za pomocą narzędzi i przeszkolonego personelu
- dostępność cyfrowa – ułatwianie dostępu do usług rezerwacyjnych i powiązanych z nimi witryn internetowych
Turystyka dostępna a uniwersalne projektowanie
Wraz z rozwojem podejścia do niepełnosprawności ewoluowała również koncepcja turystyki dostępnej. Nie odnosi się ona wyłącznie do turystów, ale również do zakwaterowania lub dostosowania środowiska turystycznego tak, aby było ono dostępne dla wszystkich. Obecnie dąży się do tego, by zintegrować koncepcję turystyki dostępnej z ideą projektowania uniwersalnego. Tę integrację można osiągną poprzez dodanie bardziej uniwersalnych (globalnych) aspektów. Te aspekty to np. powiązanie z potrzebami osób starszych czy dostępność jako użyteczny czynnik dla jak największej liczby osób oraz wykorzystanie specjalnych narzędzi do osiągnięcia dostępności.
Cechy turystyki dostępnej
Cechy turystyki dostępnej mogą być tożsame z zasadami projektowania uniwersalnego. Jest to siedem zasad, według których należy postępować przy projektowaniu środowiska zabudowanego, produktów i usług ogólnodostępnych:
- sprawiedliwe wykorzystanie – projekt jest użyteczny i atrakcyjny dla ludzi o różnych umiejętnościach (możliwościach),
- elastyczność użytkowania – projekt uwzględnia szeroki zakres indywidualnych preferencji i umiejętności odbiorców,
- prosta i intuicyjna obsługa – zastosowany projekt jest łatwy do zrozumienia, niezależnie od doświadczenia, wiedzy, umiejętności językowych czy obecnego poziomu koncentracji użytkownika,
- zauważalna informacja – projekt w sposób efektywny łączy ze sobą niezbędne informacje dla użytkownika, niezależnie od warunków otoczenia lub zdolności sensorycznych użytkownika,
- tolerancja błędu – projekt minimalizuje zagrożenia i negatywne skutki przypadkowego lub zamierzonego działania,
- niewielki wysiłek fizyczny – projektowanie w taki sposób, aby produkt był efektywny, wygodny i wymagał minimalnego wysiłku użytkownika,
- wymiary i przestrzeń dostępne i użyteczne – odpowiednia wielkość i przestrzeń przewidziana do podejścia, działania i wykorzystania produktu, niezależnie od wielkości, postawy lub mobilności użytkownika.
Celem zarówno projektowania uniwersalnego, jak i turystki dostępnej powinno być zapewnienie użyteczności dla odbiorców przy uwzględnieniu ich różnorodności. Projekt czy usługa musi być również atrakcyjna, nie tylko w rozumieniu estetycznym, ale również ekonomicznym. Jego celem powinno być zapewnienie wszystkim osobom możliwości korzystania z tych samych rozwiązań. A jeśli nie jest to możliwe, zapewnienie rozwiązań równorzędnych. W takim ujęciu elementy projektowania uniwersalnego mogą być traktowane jako cechy turystyki dostępnej.
Koncepcja Tourism for All
Turystyka społeczna wraz z turystyką dostępną i turystyką zrównoważoną stanowi fundament europejskiej koncepcji „Tourism for All” (turystyka dla wszystkich). Kiedy zaczęto zajmować się tematem turystyki dostępnej, w wielu krajach pojawił się trend używania terminu „Tourism for All” (turystyka dla wszystkich). Terminy te nie są jednak równoważne. Turystyka dla wszystkich jest terminem, który obejmuje całą populację nie tylko pod względem dostępności, ale również pod kątem włączania grup ludności o różnych cechach gospodarczych i społecznych (np. niskich dochodach). W tym sensie dostępność urządzeń i usług turystycznych pomaga zagwarantować wszystkim ludziom prawo do wypoczynku (turystyka dla wszystkich).
Ponadto dostępność jest cechą jakości produktu turystycznego, która jest coraz bardziej ceniona przez klientów. Turystyka dla wszystkich, zatem integruje inne podtypy turystyki, takie jak turystyka dostępna, turystyka społeczna i turystyka zrównoważona. Poniżej kilka zdjęć związanych z dostępnością.
Przykład dostosowania aktywności fizycznej do potrzeb osoby z niepełnosprawnością.
Po co nam udostępnianie usług? Między innymi dlatego, że prawie każdy na pewnym etapie życia będzie miał dodatkowe potrzeby, dotyczące dostępu. Powinniśmy udostępniać usługi turystyczne dla dobra wszystkich. Jednym ze sposobów jest stwarzanie możliwości do uprawiania turystyki. Dostosowanie usług i produktów turystycznych, tak żeby każdy mógł i chciał z nich skorzystać. I właśnie Nordic Walking (NW) to aktywność, którą mogą wykonywać wszyscy bez względu na wiek czy poziom sprawności fizycznej. Podczas spacerów z kijkami możemy nawiązywać nowe znajomości, tempo ćwiczeń pozwala na swobodną rozmowę i nie jest wyczerpujące. Oprócz oczywistych korzyści dla zdrowia, mamy tutaj dodatkowy czynnik społeczny.
Nordic Walking mogą uprawiać osoby niewidome, oczywiście jest tu wiele czynników indywidualnych, które należy brać pod uwagę podczas nauki i stałych sesji, ale nie jest to niemożliwe. Odbywają się już Mistrzostwa Polski Niewidomych i Słabowidzących na dystansie 5 km. Być może w przyszłości Nordic walking zagości na stałe w zawodach rangi mistrzowskiej niewidomych. Treningi i nauka na pewno będzie wymagać sporo wysiłku i determinacji ze strony niewidomych kijkarzy. Powinno się szczególnie pamiętać o rozgrzewce, marszu właściwym (min. 30 min, max. 1,5 godz.) oraz rozciąganiu.
Przeprowadzamy rozgrzewkę, mięśni brzucha, nóg i mięśni obręczy barkowej oraz ćwiczenia rozciągające. Nie zaszkodzi dołączyć zabawy integracyjne i ćwiczenia oddechowe. Każdy z niewidomych musi mieć partnera/przewodnika, którego zadaniem jest informowanie o zagrożeniach na trasie marszu. Czy nie ma górek lub kretowisk, korzeni, dołków i innych przeszkód. Niewidomi kijkarze pokonują swoje słabości, dążą do celu i czują adrenalinę w zdrowej rywalizacji. To wciąż jakiś ułamek procenta osób, które próbują tej aktywności, ale rokowania na opanowanie tej dyscypliny w tej grupie społecznej są duże.
Przed przystąpieniem do organizacji treningu NW warto porozmawiać z przyszłymi kijkarzami o ich potrzebach, czy mają jakieś przeciwskazania do uprawiania aktywności na świeżym powietrzu itd. Wywiad pomoże dopasować trening do indywidualnych predyspozycji uczestników. Kijki podobnie jak biała laska, mogą służyć do identyfikowania nadchodzących przeszkód. Pomogą również zachować równowagę i wyprostować się, gdy szlak jest kamienisty lub nierówny. Aby ułatwić sobie marsz w grupie innych ludzi osoby niewidome mogą słuchać wskazówek dźwiękowych. Dźwięki, które sami wydają chodząc, dostarczają ważnych informacji o szlaku – jak kałuże, sypki żwir czy piasek. W ten sposób oceniają, jak będzie wyglądała nawierzchnia szlaku. Wtedy można być bardziej gotowym na dokonanie wszelkich zmian w chodzie.
Niewidomi mogą także korzystać z tzw. uprzęży czyli szelek dla tandemu: przewodnik i niewidomy. Zestaw składa się z dwóch par szelek i elastycznej liny. Więcej na ten temat dla osób niewidomych w wywiadzie „Od ogółu do szczegółu czyli Nordic Walking osób niewidomych i słabowidzących”. Jest to wywiad z przedstawicielami i przedstawicielkami Stowarzyszenia w Labiryncie, lub w czasopiśmie internetowym DOSTEPNOŚĆ nr. 6 (1/2022).
Jakie są obecnie obowiązujące przepisy w tym temacie?
Dostępność jest regulowana nie tylko przez regulacje międzynarodowe i europejskie ale także krajowe. Główne akty prawne dotyczące dostępności:
- Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami
- Globalny kodeks etyki turystycznej
- Zalecenia Rady Europy w sprawie starzenia się i niepełnosprawności
- Rezolucja Rady Europy w sprawie projektowania uniwersalnego
- ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1107/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą
- Europejski Akt o Dostępności
- Norma ISO 21902:2021 Turystyka i usługi pokrewne — Turystyka dostępna dla wszystkich — Wymagania i zalecenia
- Ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami
- Polski Akt o Dostępności, czyli Ustawa „o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze”
Polski Akt o Dostępności – Przepisy ustawy wejdą w życie 28 czerwca 2025 r. i od tej daty podmioty gospodarcze powinny wprowadzać na rynek produkty spełniające wymagania dostępności oraz oferować i świadczyć dostępne usługi zgodnie z przepisami tej ustawy. Ustawa przewiduje jednocześnie okresy przejściowe na dostosowanie niektórych rodzajów produktów i usług do przepisów. Daje też firmom możliwość stopniowego dochodzenia do wymaganej przez ustawę dostępności, tak aby nie obciążać ich nieproporcjonalnie – w sytuacji, gdy wprowadzane ustawą nowe obowiązki będą zbyt kosztowne lub będą wymagały zbyt dużych zmian technologicznych od podmiotów gospodarczych, będą one mogły ograniczyć wprowadzanie dostępności do tych wymagań, które nie stanowią nieproporcjonalnego obciążenia.
O turystyce dostępnej. Podsumowanie
Dostępna turystyka polega na ułatwianiu korzystania z doświadczeń turystycznych. Uczynienie turystyki bardziej dostępną to nie tylko odpowiedzialność społeczna, to także biznesowy powód poprawy dostępności, ponieważ może ona zwiększyć konkurencyjność przedsiębiorstw turystycznych. W Europie, w tym w Polsce mammy starzejące się społeczeństwo, a wiek może generować różnego rodzaju dodatkowe potrzeby związane z przemieszczaniem się, słyszeniem czy widzeniem. Ponadto około 15% społeczeństwa to osoby z różnymi niepełnosprawnościami.
Źródła:
- Bilnicka A., 2022. Udostępnianie atrakcji turystycznych dla osób ze szczególnymi potrzebami, w: LUDZIE NAUKI PREZENTACJA TEMATYKI BADAWCZEJ LUB PRZEGLĄDOWEJ. Monografia z konferencji interdyscyplinarnej. Wydawnictwo Intellect, Waleńczów.
- Darcy, S., 2020. From tourism and disability to accessible tourism: a perspective article, in: Tourism Review, VOL. 75 NO. 1, pp. 140-144.
- UNWTO, 2020. Manual on Accessible Tourism for All: Principles, Tools and Best Practices – Module I: Accessible Tourism – Definition and Context, https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284418077
- Zajadacz A., Stroik E., 2016. Podstawy planowania rozwoju „turystyki dostępnej”, w: Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. Społeczno-ekonomiczne problemy rozwoju turystyki. Turystyka i Rekreacja – Studia i Prace, nr 16, ss. 65-83.
- http://www.razemnaszlaku.eu/?nordic-walking-w-tandemie,127 [dostęp 17.01.2022]
- https://marszpozdrowie.pl/poprz_wyd/szkolenie-nordic-walking-dla-niewidomych-i-slabowidzacych/ [dostęp 17.01.2022]
Spodobał Ci się artykuł? Postaw mi kawę!
Jeśli podobał Ci się ten artykuł i chcesz wesprzeć moją pracę, rozważ kliknięcie przycisku poniżej: POSTAW MI KAWĘ (można blikiem), aby przekazać drobną kwotę na zakup kawy lub wsparcie mojej inicjatywy społecznej. Zrób to tylko wtedy, gdy możesz sobie na to pozwolić finansowo, ponieważ są to trudne czasy dla nas wszystkich – Dziękuję!
