Szlaki turystyczne i zasady projektowania infrastruktury towarzyszącej
#DOSTĘPNOŚĆ to cykl artykułów na temat dostępności przestrzennej, komunikacyjnej i informacyjnej dla osób z różnym stopniem sprawności, tak aby wszystkim żyło/pracowało i podróżowało się lepiej, wygodniej – po prostu dostępniej.
W tym numerze o tym jak udostępniać szlaki turystyczne osobom ze szczególnymi potrzebami oraz o zasadach projektowania infrastruktury towarzyszącej szlakom turystycznym.
Uogólnianie problemów turystyki na środowisko osób z niepełnosprawnościami nie ułatwia jej dostosowania, ale na szczęście to się zmienia. Jednym z ważnych dokumentów ujmujących problematykę niepełnosprawności jest Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych (z niepełnosprawnościami) ratyfikowana przez Polskę we wrześniu 2012 r.
Wprowadza ona do polskiego prawa zupełnie nową definicję, za którą idzie zmiana podejścia do osób z niepełnosprawnościami. Jeśli np. samo schronisko posiada bariery architektoniczne i niedostosowaną toaletę do potrzeb osób z niepełnosprawnościami jest wykluczające dla niepełnosprawnego turysty, ale jeśli dostosujemy budynek i podejście do niego, nasz turysta będzie miał do niego dostęp na równi z innymi. To jest właśnie udostępnianie, równouprawnienie i niedyskryminowanie ze względu na niepełnosprawność ruchową- tak w woli wyjaśnienia. Osoby słabowidzące i niewidome także mają potrzeby poznawania i zwiedzania. Specyfika obsługi turystów wymaga, aby organizatorzy odbywali specjalistyczne szkolenia i praktyki. Osoby niewidome zupełnie
inaczej postrzegają przestrzeń, inaczej się w niej zachowują itd. Osoby niewidome i niedowidzące napotykają na bariery takie jak trudności w orientowaniu się w przestrzeni, w obraniu odpowiedniego kierunku poruszania się oraz bariery komunikacyjne polegające na tym, że nie zawsze wiedzą, kogo mogą prosić o pomoc i czy spotkają się z życzliwym odzewem innych osób.
Dobre praktyki:
- Portal Turystyka dla wszystkich (PTTK) – Można znaleźć w nim miejsca i obiekty dostosowane do potrzeb osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, protezach lub
o kulach, a także ludzi niewidomych. - Pierwszy w Polsce turystyczny szlak wysokogórski o długości 2,5 km, dostępny dla osób z niepełnosprawnościami poruszających się na wózkach inwalidzkich, otwarto w Karkonoszach w październiku 2009 r. (to już 10 lat!) Szlaki dla osób z niepełnosprawnościami udostępniane są też w innych pasmach górskich (np. Góry stołowe).
- Biorąc pod uwagę ideę projektowania uniwersalnego wszelkie inwestycje czy urządzenia w turystyce należy w miarę możliwości projektować tak, aby umożliwić korzystanie z nich wszystkim ludziom.
Według Skalskiej (2010) podmioty zaangażowane w świadczenie usług turystycznych powinny zdecydowanie podkreślać i uwypuklać wszystkie te elementy produktu turystycznego, które są dostępne dla osób z dysfunkcją narządów ruchu i wzroku. Dotyczy to zarówno obiektów turystycznych, szlaków, transportu, obiektów noclegowych, gastronomicznych, jak i całych
regionów turystycznych. Zazwyczaj takie informacje ograniczają się do umieszczenia powszechnie znanego międzynarodowego piktogramu, przedstawiającego osobę na wózku inwalidzkim. W praktyce oznacza to odpowiednią szerokość drzwi wejściowych, dostępne urządzenia sanitarne oraz łatwe do pokonania różnice poziomów (podjazdy, windy, brak schodów). Przygotowanie właściwej informacji turystycznej wymaga zrozumienia, że ludzie docierają do niej w różnorodny sposób.
Zasady projektowania infrastruktury towarzyszącej szlakom turystycznym:
-
Dojazd i miejsca postojowe
– Wejście na szlak lub początek trasy turystycznej powinno być dobrze powiązane z infrastrukturą drogową, w niedalekiej odległości od przystanków komunikacji zbiorowej i parkingu z wyznaczonymi miejscami dla osób z niepełnosprawnością. Z uwagi na ograniczenia ruchowe parking z wyznaczonymi miejscami postojowymi powinien być zlokalizowany możliwie blisko od wejścia na szlak turystyczny. Optymalna odległość to 10–25 m, a za racjonalną przyjmuje się odległość do 100 m.
Parametry miejsc postojowych – http://niepelnosprawni.pl/files/nowe.niepelnosprawni.pl/public/2016/Projektowan
ie_Bez_Barier_wytyczne_2016.pdf -
Wejście na szlak
Wejście na szlak lub prowadzące do niego bramki przy kasach nie powinny być węższe niż 90 cm i zaprojektowane w sposób umożliwiający swobodny przejazd osobie poruszającej się na wózku. Dostęp do lady lub okienka kasowego powinien być dostosowany do osoby siedzącej na wózku, tzn. wysokość lady lub dolna krawędź okna kasowego powinna wynosić maksimum 110 cm na szerokości minimum 80 cm. Przed wejściem na szlak należy ustawić tablicę informującą, dostosowaną również do percepcji osób z dysfunkcjami wzroku na wysokości minimum 110 cm.
Pismo powinno być czytelne, kontrastowe w stosunku do tła i wysokością dostosowaną do odległości, z której będzie odczytywane. W opisach należy stosować czcionki bezszeryfowe (np. Arial). jak sprawdzić czy tekst jest prosty do czytania i rozumienia.
Standardy pisania tekstu łatwego do czytania i rozumienia:
- https://www.power.gov.pl/media/13597/informacja-dla-wszystkich.pdf
- przykład zastosowania prostego komunikatu i grafiki (o projekcie): http://centrumdzwoni.pl/lc/kto-moze-wziasc-udzial
- Opracowano Wskaźnik Mglistości Gunninga (Gunning-Fog Index) określającypoziom skomplikowania danego tekstu. Tekst można sprawdzić np. tutaj: http://www.trzyw.pl/gunning-fog-index/
Dla osób niewidomych należy zastosować opisy pismem wypukłym, pismem Braille’a umieszczone na odpowiedniej wysokości lub przygotować inne formy pozyskania informacji (np. poprzez dostęp do informacji na stronach www). Wskazane jest sporządzenie mapy przebiegu trasy, która również powinna być wykonana jako schemat dotykowy dla osób z dysfunkcjami wzroku.
Na trasie administrator szlaku powinien zlokalizować dodatkowe tablice, jako punkty informacyjne i kierunkowskazy, szczególnie przy skrzyżowaniach i rozwidleniach szlaków turystycznych. W celach edukacyjnych można też przewidzieć tabliczki informacyjno-edukacyjne z opisem atrakcji turystycznych: florą, fauną lub artefaktami dziedzictwa kulturowego. W duchu projektowania uniwersalnego powinny być one dostępne i czytelne dla OzN, w tym również dla osób z dysfunkcjami wzroku.
3. Prowadzenie trasy szlaku turystycznego
Tam gdzie jest to możliwe należy dbać o wytyczanie szlaków, które będą uwzględniały możliwości percepcyjne i fizyczne wszystkich ich użytkowników. Dlatego dobrą praktyką jest wytyczanie szlaków o różnej długości i skali trudności dostosowanych do możliwości poruszania się OzN i starszych. Przy wyznaczaniu tras na terenach zielonych zaleca się zmiany nawierzchni zarówno kolorystyczne, jak i fakturowe. Na przykład inna faktura nawierzchni może być na ciągach spacerowych, a inna dla miejsc odpoczynku.
Mówiąc o dostosowaniu szlaku należy mieć na uwadze fakt, że łączna długość odcinków ze spadkiem powyżej 8% nie powinna przekraczać więcej niż 30% całej trasy. Dla bezpieczeństwa poruszających się na wózkach z napędem ręcznym istotne jest, aby odcinki o większych spadkach były wolne od innych przeszkód. Długość spadków powinna być ograniczona do minimum, z uwagi na konieczność użycia znacznie większej ilości energii do ich pokonania. W przypadku konieczności zastosowania większych spadków rekomenduje się, aby ich długość nie przekraczała:
- 61 m przy spadku o wartości do 8%,
- 9 m przy spadku o wartości do 10%,
- 3 m przy spadku o wartości do 12,5%.
4. Miejsca odpoczynku
Tworzenie miejsc odpoczynku jest korzystne dla wszystkich użytkowników, a szczególnie potrzebne jest osobom z niepełnosprawnością i starszym. Na uczęszczanych szlakach turystycznych należy zadbać, aby miejsca odpoczynku były lokalizowane nie rzadziej niż co 200 m, a na ciągach spacerowych nie rzadziej niż co 50 m. Miejsca odpoczynku powinny być wyposażone w ławki, w tym przynajmniej jedna z oparciem i podłokietnikami. Jest to szczególnie ważne dla osób z ograniczoną mobilnością, które muszą mieć wsparcie przy siadaniu lub wstawaniu.
Zaleca się, aby miejsca odpoczynku zlokalizowane były po dwóch stronach szlaku, szczególnie gdy na trasie panuje duży ruch i ma ona szerokość większą niż 3 m. Miejsca przeznaczone do dłuższego odpoczynku powinny być przynajmniej częściowo zadaszone i wyposażone w ławki i stoły, a dodatkowo, o ile warunki na to pozwalają, w punkt czerpania wody, toaletę i miejsce do grillowania. Wszystkie elementy wyposażenia powinny umożliwić korzystanie z nich osobom z ograniczoną mobilnością i percepcją.
Minister inwestycji i rozwoju Jerzy Kwieciński zapowiedział, że w ramach programu rządowego Dostępność Plus zostanie dostosowanych sto szlaków turystycznych i 10 górskich schronisk do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. – Chcemy, aby osoby niepełnosprawne mogły swobodnie korzystać z infrastruktury turystycznej. My również chcemy! Pozostaje zatem czekać na efekty programu.
Dodatkowo (oprócz dostosowanych szlaków) można udostępniać turystykę osobom słabowidzącym lub niewidomym poprzez usługę „Asystenta turystycznego osoby z niepełnosprawnością” (#ATON)! Taki asystent mógłby przejść z nami dana tresę w górach lub spłynąć kajakiem do miejsca docelowego dostępnego na trasie.
Bibliografia:
- Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (z niepełnosprawnościami) sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1169 oraz z
2018 r. poz. 1217) i ratyfikowana przez Polskę 06.09.2012 r. - Szlaki Turystyczne od pomysłu do realizacji. Praca zbiorowa pod redakcją Andrzeja Stasiaka, Jolanty Śledzińskiej, Bogdana Włodarczyka, Warszawa – Łódź 2014
- Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz.U. 2019 poz. 1696).
Jeśli podobał Ci się ten artykuł i chcesz wesprzeć moją pracę, rozważ kliknięcie przycisku poniżej: POSTAW MI KAWĘ, aby przekazać niewielką darowiznę na zakup kawy lub wsparcie mojej inicjatywy społecznej.
Twoje wsparcie pozwala mi tworzyć nowe i lepsze treści, a także pokrywać koszty rozwoju strony internetowej i fundacji. Zrób to tylko wtedy, gdy możesz sobie na to pozwolić finansowo, ponieważ są to trudne czasy dla nas wszystkich – Dziękuję!
