#DOSTĘPNOŚĆ to cykl artykułów na temat dostępności przestrzennej, komunikacyjnej i informacyjnej dla osób z różnym stopniem sprawności, tak aby wszystkim żyło/pracowało się lepiej, wygodniej – po prostu szczęśliwiej.
W tym numerze przeczytasz o tym jak dostosowywać usługi turystyczne do potrzeb starszych turystów lub z niepełnosprawnościami.
Jednym z najważniejszych czynników, które mogą umożliwić podróż lub skorzystanie z usługi, jest dostępność bazy turystycznej. Jej brak jest właśnie jedną z tych przeszkód, która wstrzymuje lub wyhamowuje ruch turystyczny i powoduje, że Ci którzy chcieliby wyjeżdżać częściej są pozbawieni takiej możliwości, a więc co robić żeby było lepiej i dostępniej?
Wiele form niepełnosprawności lub chorób przewlekłych, nie zawsze widocznych na zewnątrz (np. osłabienie słuchu, alergie, astma, cukrzyca, choroby psychiczne) wymagają specyficznej informacji turystycznej, obejmującej warunki zakwaterowania, wykaz miejscowych lekarzy i aptek czy zakładów gastronomicznych o specjalnym charakterze wyżywienia (Tourismus für Alle… 2002).
Osoby starsze i dzieci oraz osoby z niepełnosprawnościami bez względu na formę, obecność choroby przewlekłej czy chwilowego zaburzenia sprawności oczekują:
- dostosowania usługi do ich potrzeb,
- obsługi przez pracowników odpowiednio do określonej sytuacji,
- traktowania pełnego szacunku i wyrozumiałości – żadnej litości lub współczucia,
- dokładnej, szczegółowej informacji o udzielanych usługach, również informacji o odległościach obiektu od przystanków autobusowych i dworca kolejowego,
- odpowiedniej usługi transportowej, np. transportu od stacji kolejowej do hotelu, przeniesienia bagażu,
- usunięcia wszystkich przeszkód i barier, a także informacji o sposobie dostępności infrastruktury bazy turystycznej,
- dostępności produktów i usług wzdłuż całego łańcucha usług turystycznych.
Podstawowe potrzeby i żądania każdego indywidualnego podróżnego zmieniają się, stąd organizatorzy turystyki nie powinni zakładać istnienia wyłącznie „standardowego” gościa. Osoby starsze lub z niepełnosprawnością uważają siebie za klientów, stąd oczekują traktowania z godnością i szacunkiem.
W celu lepszego udostępnienia infrastruktury dla wszystkich grup ludności Europen Concept for Accessibility (ECA) i niemiecki Instytut ds. Standaryzacji (DIN Report No. 124) przyjęły cztery zasady „dostępnej usługi i produktu”:
- zasada kółka/stopy: każda osoba, zarówno użytkownik wózka, jak i pieszy, powinna mieć tyle miejsca wokół siebie, by mogła zrobić obrót dokoła własnej osi (zatoczyć koło);
- zasada dwóch zmysłów: każda informacja powinna być dostępna przez co najmniej dwa zmysły (wzrok, słuch, dotyk);
- zasada KISS (kept it short and simply): informacja powinna być krótka i prosta;
- stosowanie trzech kluczowych poziomów orientacji wizualnej, dotykowej i słuchowej, Są to:
- Brak ostrzeżeń oraz sygnałów alarmowych stanowi narażenie życia – sygnały alarmowe, służby ratunkowe, śmiertelne niebezpieczeństwo.
- Brak informacji oraz opcji ich przekazywania ma daleko idące konsekwencje – informacja (jednokierunkowa).
- Brak kanałów komunikacyjnych oraz oznakowania jest przykry oraz irytujący (na podstawie RUHE 2003 a i b) – komunikacja (dwukierunkowa).
Ze względu na różne, czasem nawet przeciwstawne wymagania poszczególnych grup OzN, planując dostęp do instytucji i urządzeń należy wziąć pod uwagę następujące aspekty (Bedirhan Ustun 1998):
- stopień niepełnosprawności (lekki, umiarkowany, znaczny),
- kategorię niepełnosprawności: niepełnosprawność sensoryczna (słuchowa, wzrokowa, dotykowa), niepełnosprawność fizyczna, (motoryczna), niepełnosprawność psychiczna (niesprawność intelektualna, umysłowa),
- orientacja w otoczeniu, obejmująca również zdobywanie i wymianę informacji oraz zdobywanie wiedzy, czynności życia codziennego
- poruszanie się w przestrzeni,
- integracja społeczna – aktywny udział w różnych formach życia społecznego.
Wiele kwestii udostępniania budynków i przestrzeni dla osób niepełnosprawnych regulowane jest przepisami prawa budowlanego oraz ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Niemniej jednak same osoby z ograniczoną mobilnością podają wymagania, jakie powinno spełniać ich otoczenie, by likwidować bariery.
Niepełnosprawność ruchowa
Wśród wszystkich niepełnosprawnych osób z ograniczoną mobilnością, najlepiej swoją obecność sygnalizują użytkownicy wózka. Są najbardziej widoczni. Jednakże w grupie osób z dysfunkcją mobilności znajdują się i takie, u których pomimo szerokiego zasięgu osłabienia narządu ruchu wada nie jest widoczna na zewnątrz. Na przykład ludzie starsi poruszają się wolno i/lub ostrożnie.
Z tego też względu wymagania, jakie musi spełniać baza turystyczna dla osób z niepełnosprawnością ruchową, są następujące:
- utwardzone i pozbawione progów szlaki komunikacyjne,
- odpowiednio dostosowane wejścia do budynków (szerokie drzwi, poręcze, podjazdy, rampy),
- miejsca postojowe dla pojazdów odpowiednio oznakowane i o zwiększonym wymiarze,
- antypoślizgowe nawierzchnie, odpowiednio wyprofilowane i oznaczone schody,
- urządzenia dźwigowe podnoszące na kondygnacje użytkowe,
- odpowiednio urządzone pomieszczenia mieszkalne i węzły higieniczno- sanitarne,
- dostosowane środki lokomocji (pochylnie najazdowe, podnośniki),
- odpowiednia sygnalizacja alarmowo-przyzywowa,
- dostosowane urządzenia rekreacyjne,
- dostosowane zakłady gastronomiczne,
- gotowość pracowników obsługi do pomocy,
- odpowiednia informacja o dostosowaniu bazy turystycznej do ich potrzeb.
Niepełnosprawność wzroku
Baza turystyczna musi spełniać następujące wymagania dla osób niewidomych i niedowidzących:
- otwarte przestrzenie i ścieżki wolne od przeszkód,
- jednoznaczne i dokładne opisy środowiska pomagające doświadczyć otoczenie i przeszkody,
- dobrze oświetlone i wysokiego kontrastu oznakowanie,
- możliwość dotknięcia przedmiotów najbliższego otoczenia,
- sygnały akustyczne dla określenia przeszkody lub niebezpiecznego miejsca,
- stosowanie dokumentów i formularzy w alfabecie Braille’a,
- informacje na nośnikach CD, DVD itp. albo w alfabecie Braille’a,
- dostępny asystent gotowy pomóc w szczególnych przypadkach, tzw. Koordynator dostępności.
Dysfunkcję wzroku należy w dużej mierze traktować jako niepełnosprawność w orientacji i odbiorze informacji. Jednak dla osób niewidomych i niedowidzących poruszanie się jest nie tylko utrudnione, ale także ryzykowne. Dobra informacja wzmacnia ich pewność oraz zmniejsza ryzyko wypadku. Sprawia, że są w stanie poruszać się samodzielnie.
Największe zagrożenie stwarzają dla niewidomych:
- źle zabezpieczone i oznakowane prace drogowe,
- ogródki kawiarniane,
- zbyt wiele przedmiotów ustawianych na chodnikach – plansze i stojaki z reklamą, donice z kwiatami, kosze, znaki, słupki oraz zaparkowane samochody,
- nadmierny hałas, który uniemożliwia i zaburza odbiór sygnałów płynących z otoczenia.
- przeszklone drzwi i ściany stanowią niebezpieczeństwo dla osób z niepełnosprawnością wzroku.
W orientacji przestrzennej pomagają natomiast:
- krawężniki,
- sygnały akustyczne na przejściach dla pieszych i w windach,
- kontrastujące oznaczenia na schodach i chodnikach,
- odpowiednio zaprojektowane oświetlenie.
Wyróżniony kolorem pierwszy i ostatni stopień schodów.
Niepełnosprawność słuchu
Baza turystyczna powinna być odpowiednio technicznie przygotowana do obsługi osób niedosłyszących oraz głuchych i stosować takie rozwiązania, jak (Budny 2003):
- informacja w formie pisemnej (broszury, informatory, przewodniki) o przystosowaniu obiektu do obsługi gości niepełnosprawnych słuchowo,
- tablice z napisami informacyjnymi,
- telefony z funkcją audio-visual,
- ułatwienia z wykorzystaniem technologii Bluetooth, sygnalizatory i wibracje,
- systemy alarmowe z funkcją audio-visual,
- lektorzy – tłumacze języka migowego, e-lektorzy
Niepełnosprawność intelektualna:
Wśród ogólnych wskazówek etycznych dotyczących obsługi osób niepełnosprawnych intelektualnie należy wymienić (Cohen 2003):
- nie zakładaj, że koniecznie potrzebują one jakiejś dodatkowej pomocy lub innego traktowania,
- traktuj ich, jak inne osoby – nie rób założeń opartych na doświadczeniach, jakie miałeś z innymi ludźmi z niepełnosprawnością intelektualną,
- nie zakładaj, że muszą lub powinni brać lekarstwa,
- nie zakładaj, że nie są kompetentni do uczestniczenia w różnych pracach, które wymagają szerokich umiejętności i zdolności,
- nie zakładaj, że nie wiedzą, co jest dla nich najlepsze,
- jeżeli denerwują się, spytaj spokojnie, czy możesz im pomóc i uszanuj ich życzenie,
- nie zakładaj, że są niezdolni, by poradzić sobie z jakimś problemem,
- rozmawiając używaj zdań niezłożonych i prostych słów,
- informując ogranicz treści abstrakcyjne, wymagające wysiłku intelektualnego (historyczne, techniczne),
- nie mów do osoby dorosłej, jak do małego dziecka.
Autorka: Aneta Bilnicka
